Josephine Tey’in en önemli romanı Zamanın Kızı

Ülkemizde hiç tanınmayan çok nitelikli bir İngiliz polisiye roman yazarı: Josephine Tey’in en önemli romanı nihayet Türkçede

İki dünya savaşı arasında “Polisiye Romanın Altın Çağı” denilen yıllarda özellikle İngiltere’de başını Agatha Christie’nin çektiği üç İngiliz kadın yazar Agatha Christie, Dorothy Sayers ve Josephine Tey yazdıkları polisiye romanlarla bütün dünyanın ilgisini çekmişler ve “Polisiye Romanın Üç Büyük Hanımefendisi” diye tanınmışlardır. Nedense ülkemizde Agatha Christie dışındakiler hiç tanınmaz, Dorothy Sayers’in iki romanı bundan elli yıl önce dilimize çevrilmiştir ama Josephine Tey bu kadar da şanslı olamamıştır. Hâlbuki polisiye roman yazarları ve eleştirmenleri arasında bu üç yazar hep beraber değerlendirilirler.

Zamanın Kızı-KİTAP-KAPAĞI

1995 yılında verdiği ve bütün dünyada polisiye romanın Nobel ödülleri sayılan Edgar ödülleriyle tanınan Amerikan Polis Yazarları Derneği (Mystery Writers of America) üyeleri arasında geniş çaplı bir anket yapıp o güne kadar yazılan en iyi 100 polisiye romanı saptadı. Bu listeye Christie, Sayers ve Josephine Tey üçer romanla girdiler, ancak Josephine Tey’in “The Daughter of Time “ (Zamanın Kızı) isimli eseri Christie ve Sayers’i geçerek 100 kitaplık listenin 4. oldu. Bu haberi okuyunca kitabı araştırmış, bulmuş ve Fransızca çevirisinden okumuş ve çok beğenmiştim. Hep Türkçeye çevrilip polisiye roman meraklılarına sunulmasını umut etmiştim. Nihayet April Yayınları bu önemli romanı dilimize çevirtip yayınladı. Kitap Eki okurlarına bu haberi verirken yazar ve kitap hakkında da bilgi vermenin yararlı olacağını düşünüyorum.

Asıl ismi Elizabeth Mackintosh olan Josephine Tey, 1896’ da İskoçya’ da doğmuştur. Hiç evlenmeyen Tey, fizik tedavi uzmanlığı eğitimi görmüş, harp malulü babasına bakmış ve öğretmenlik yapmıştır. İlk polisiye romanını Gordon Daviot takma adıyla 1929 da yazmıştır. 1936’ da yazdığı ikinci polisiye romanından itibaren bu tür eserlerinde Josephine Tey takma adını kullanmıştır.

Yazarımız Gordon Daviot adıyla tiyatro eserleri de yazmış ve zamanında çok tutulmuştur. Özellikle ünlü İngiliz aktörü Sir John Gielgud’ un canlandırdığı “Richard of Bordeaux” isimli oyunu çok başarılıdır. 1936 yılında yazdığı ikinci polisiye romanından sonra on yıl ara vermiş ve 1946’ dan itibaren peş peşe altı polis romanı yazmıştır. Son romanı ölümünden (1952) kısa bir süre sonra yayınlanmıştır.

Polisiye romanlarından altısının kahramanı bir Scotland Yard müfettişi olan Grant’ dır. Grant’ın en tanınmış öyküsü 1951 yılında yayınlanan ve yukarıda söz konusu ettiğimiz listede birçok ünlü eseri geçerek dördüncü sıraya yerleşen “The Daughter of Time “ (Zamanın Kızı) isimli yapıtıdır.

Josephine-Tey-FOTO-Zamanın-Kızı

Bu romanda hastanede yatmak zorunda kalan Müfettiş Alan Grant çok sıkılmaktadır, çünkü dostlarının kendisine okuması için getirdikleri bütün kitaplar polisiye romandır!

Detektifimizin en ünlü tarafı ise araştırmalarında insan fizyonomisi üzerinde yaptığı bilimsel olmayan içgüdüsel tespitleridir, bu tespitler bilimsel olmasa da sonunda müfettiş Grant hep haklı çıkar. Dostlarından ünlü komedi aktristi Marta, ona ilginç bir kitap getirir; bu kitapta tarihte hiçbir zaman kanıtlanamayan cinayetlerle suçlanan ünlü kişilerin resimleri vardır. Bunların biri de bütün İngiltere’de ve özellikle de okullarda okutulan tarih kitapları tarafından, yeğenlerini Londra Kulesi’ nde öldürdüğü iddiasıyla “canavar” ilan edilen III.Richard’ dır. Bu konuda ünlü William Shakespeare de “III. Richard” diye bir trajedi yazmış ve onu mahkûm etmiştir. Fizyonomi ustası Grant, III. Richard’ ın resmine bakınca onun bir canavar değil, hem fiziki olarak hem manevi olarak çok ıstırap çeken bir kişi olduğunu saptar. Fiziki ıstırabının kaynağı, çocuk felci geçirmesidir; manevi ıstırabının kaynağı ise sakatlığı nedeniyle annesinin onu itelemesidir.

Grant hasta yatağında, zaman içinde geriye dönük bir araştırma yapmaya karar verir; bu işte kendisine kütüphaneler ve arşivlerle hasta odası arasında bağlantıyı sağlayacak tarih eğitimi gören genç bir Amerikalı yardım eder. Acaba ikili, arşivlerin ve tarih kitaplarının doğruları ve yanlışları arasında eski İngiltere kralının suçsuzluğunu ortaya çıkaracak kanıtları bulabilecekler midir?

Biraz uzunca özetlediğimiz bu ilginç kitap 1951’ de yayınlandığında polisiye kurgusu yanında tarihi gerçeklere değinmesiyle de büyük polemiklere neden olmuştur. Ama asıl değeri bu türün yazarlarının ortak kanısının da gösterdiği gibi polisiye kurgusundadır. Ünlü Fransız polisiye roman eleştirmeni Yvon Allard bu eseri “ bir polisiye roman şaheseri “ olarak tanımlar ve yazarımızın bu ilginç polisiye romanından sonra “tarih yazarları, tarih yazmalarına izin verilmeden önce psikoloji dersi almaya zorunlu tutulmalıdırlar” der.

Yayıncının okurun romanın havasına girmesi için III. Richard olayını kitabın başında kısaca da olsa anlatması ve okuyucunun bu açıklamadan sonra kitabı okuması muhakkak ki çok iyi olacaktı; okuduğum Fransızca çeviri de bu yola gidilmişti. İngiliz okuyucu okuldaki tarih derslerinden III. Richard’ı tanıdığından kitabı hiç zorlanmadan okuyacaktır ama İngiltere tarihinin ayrıntılarını bilmeyen okuyucuyu kitaba hazırlamak muhakkak ki faydalı olurdu. Yine de okuyucuyu korkutmak istemem, Josephine Tey’in eserinin gelişmesinin doğal seyri içinde III. Richard olayının geçmişini bütün ayrıntılarıyla öğrenecekler ve peşin hükümlerin ve irdelemeden doğru kabul edilen hususların nasıl yanıltıcı olacağını göreceklerdir. Özellikle hem polisiye romana hem tarihe meraklı okurlarımıza bu çoktan polisiye romanın klasikleri arasına girmiş romanı hararetle öneririm.

  • Zamanın Kızı
  •  Yazar: Josephine Tey
  • Çevirmen: Volkan Gürses
  • Yayınevi : April Yayıncılık
  • Sayfa Sayısı: 202
  • Baskı Yılı: 2015
Erol Üyepazarcı
Vinkmag ad

FACEBOOK YORUMLARI

Yorum

Read Previous

Moğol Komplosu; Bir tetikçinin iki günü

Read Next

Zaten Bir Aradayız

One Comment

  • Bir polisiyesever olunca yazı hemen dikkatimi çekti. Çok bilgilendirici buldum. Zamanın Kızı alınacaklar listemde yerini aldı bile. En çok dikkatimi çeken ise ;Gordon Daviot ismi olmuştur. Kadın yazar olmak iki kere savaş vermek olunca 1900 lü yılların başında birçok bayan yazar bu yolu seçmek zorunda kalmışlardır,medeniyet beşiği olmakla övünen İngiltere’de bile..

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Lütfen gördüğünüz rakamları bitişik olarak yazınız! *