Feride Cihan Göktan 
Wolfgang Borchert Ama Fareler Uyurlar Geceleyin‘de, İkinci Dünya Savaşı’nın insanlığı ve insanları paramparça eden vahşetini öyle bir anlatmış, öyle bir öyküleştirmiş ki, savaşın bütün yıkıcılığını yıllar yıllar sonra okurken bile hissediyorsunuz.
Wolfgang Borchert… Wolfgang Borchert… Wolfgang Borchert… Bu ismi sayfalarca yazmak istiyorum ve mümkünse her yere kazımak. Nasıl bir kitap, nasıl bir anlatı? İnanılmaz. Bakın bu “inanılmaz” tarifi, Wolfgang Borchert’in Ama Fareler Uyurlar Geceleyin isimli kitabını okuyan herkes tarafından söylenen kısacık bir tarif. İnanılmaz. Ben de kitapta okuduğum neredeyse her öykünün üzerine -inanılmaz, inanılmaz güzel- diye notlar aldığımı sonradan fark ettim. İster kitabın ortasından herhangi bir öyküden başlayın, ister sondan, ister baştan. Borchert her öyküde kelimeler ile büyülü bir yolculuğa çıkmış gibi. Kelimelerin şiddeti, kelimelerin müziği, cümlelerin yakıcılığı. Onları ustaca ortalığa saçıyor, sonra başka bir yerde toparlıyor veya uzun uzun iplere diziyor gökyüzünde… Bulutlarla birlikte ağlıyorlar bazen de güneşle birlikte parıldıyorlar. Bazı şeylerin, bazı duyguların kelimeler ile anlatılamayacağını düşünürsünüz ya, bu kitabı okuduktan sonra her şeyin ama her şeyin insana ait bütün duyguların ne kadar karmaşık ne kadar derin ne kadar anlaşılmaz olsa da yazılabileceğine veya anlatılabileceğine ikna oldum. Dediğim gibi kelimelerin büyülü bir yolculuğuna tanık oluyorsunuz hemen her öyküde.
Wolfgang Borchert, İkinci Dünya Savaşı’nın insanlığı ve insanları paramparça eden vahşetini öyle bir anlatmış, öyle bir öyküleştirmiş ki, savaşın bütün yıkıcılığını yıllar yıllar sonra okurken bile hissediyorsunuz. Bu savaş dinlerin, edebiyatın ve sanatın yeniden yeniden sorgulanmasına neden olacak kadar tahribat yaratmış olduğundan savaş sonrası Yıkım Edebiyatı diye bir akım baş gösteriyor. Savaşı bütün gerçekliği ile dilbilgisi kurallarına ihtiyaç duymadan doğrudan, en derinden ve en inandırıcı bir şekilde anlatmak üzerine kurulu bir edebiyat akımı. İşte bu akımın, Yıkım Edebiyatı denilen türün en tanınmış yazarlarından biri Wolfgang Borchert (1921-1947) Savaşı bizzat yaşamış ve bedelini en ağır şekilde ödemiş biri. Kısacık yaşamını son nefesine kadar savaş karşıtı olarak anlamlandırmış büyük bir yazar.
Kitaptan alıntılar:
| Woronech’te toprağa verildi 57 kişi. 57 kişinin hiçbir şeyden haberi yoktu. Ne öncesinde, ne sonrasında. Önce şarkı bile söylemişlerdi. Aman de hey aman. Ve biri bir mektupta şöyle yazmıştı eve: Sonra bir gramofon alırız. Ama derken dört bin metre ötede bir emir üzerine bir düğmeye basmıştı ötekiler. Birden parke kaldırımda eski bir kamyonun boş fıçılarla gidişi gibi gümbürtüler duyulmuştu. Topların gümbürtüsü. Sonra da Woronech’te 57 kişiyi toprağa vermişlerdi. Daha önce şarkılar söylemişti 57 kişi. Ama sonradan hiç ağızlarını açmadılar. 9 oto tesviyecisi, 2 bahçıvan, 5 memur, 6 tezgâhtar, 1 berber, 17 çiftçi, 2 öğretmen,1 rahip,6 işçi, 1 müzisyen, 7 öğrenci. Hepsini Woronech’te toprağa verdiler. Hiçbirinin haberi yoktu başına gelecekten.57 kişi. (UZUN UZUN YOLLAR UZUNLUĞUNCA isimli öyküden) |
| SAVAŞTA HERKESİN BABASI ASKERDİR.
SAVAŞTA HERKESİN BABASI ASKERDİR On defa yazdı bu cümleyi. Büyük harflerle. Ve savaşı, Ş’yle. Şeker yazar gibi. (Bu SALI isimli öyküden) |
Bu öykülerin çoğunda ironi ve hüzün öyle bir harmanlanmış ki derin gülmelerden derin ağlamalara geçer gibi oluyorsunuz ve bu coşkulu metinler insanda şiir yazma, bağıra çağıra şarkı söyleme veya usul usul ağlama isteği uyandırıyor. Aşağıda Hayır DE isimli bir şiirinin linkini lütfen açıp dinleyin. (Genco Erkal seslendirmiş) Sonra da bu kitabı alıp bu savaş karşıtı inanılmaz güzel öyküleri okuyun.
Bu kadar hararetle tavsiye ederken unutmadan söylemem gereken, bu kitabın asla acele ile okunamayacağıdır. Özenle ve yavaş okumalısınız. Zaten öyküler tarafından çarpıldığınız için kitap sizi buna mecbur ediyor. Mecbur oluyorsunuz yavaşlamaya.
Genco Erkal’ın sesinden Hayır De (Wolfgang Borchet):
|
Tıp doktoru ve akademisyen. İzmir'de yaşıyor.
- YOKSULLUĞUN DERİN HALİ: AÇLIK - 18 Mart 2021
- Mahcubiyet ve Haysiyet - 7 Kasım 2020
- Martin Eden’i Okumak veya Okumamak - 22 Ağustos 2020
FACEBOOK YORUMLARI
