Doğan Yalçın 
Maksim Gorki “Ana” kitabında, bir annenin yüreğinden kopup gelen sese yer verirken, bu annenin oğluna, inancına ve sonradan benimseyip sahipleneceği davasına karşı yüklendiği sorumluluğu da bu sorumluluğun ciddiyetini de büyük bir ustalıkla satır satır işlemiştir.
Maksim Gorki’nin “Ana” kitabını ilk kez lisede okumuştum. O zaman çok etkilendiğimi, bu kitabı hakkında tarih hocamla çok sancılı bir konuşma da yaptığımı hatırlıyorum. Sonrasında benden kitap tavsiye etmemi isteyenlere hep önerdiğim bir kitap olmuştur. Okuma listemde hep kendisine yer bulmuştur. Kitabı işçileri anlamak ve onların haklı davaları için öneriyordum ve öneriyorum. Bu haklılık davasını anlamak için bir görüşe sahip olmanın gerekmediğini düşünüyorum.
Gorki’nin kahramanlarını Anadolu coğrafyasının envai yerlerinde bulabilirsiniz. Bugün bu toprakların neresine giderseniz gidin bir Pavel bir Pelageya bulacaksınız. Omuzlarında hayatın ağır yükü, yükün hayatlarını şekillendirmesi, şekillenen bu hayatın ruh dünyalarında ve geleceklerindeki kasvetli havayı her kelimesinde ve her cümlesinde hissedeceksiniz. Onlar bu hayatta mahkûm edilirken birilerinin onlardan faydalanmaları için kanlarının emilişlerinin sebeplerini ve sonuçlarını usta bir kalem olan Maksim Gorki bu kitabında ilmek ilmek işlemiştir.
Faşizme karşı sosyalizmin nimetlerini ve mücadelesini işçilerin omuzlarında, çatlamış ellerinde, önlerine konulan faşizm tahakkümü altında arayacaksınız. Pavel ve arkadaşlarının tüm yasaklamalara karşı faşizmle inatla savaşmaları ve verdikleri mücadele sizleri bugünkü sol ve sol çevrelerin- hakiki manada sol ve mücadelesi- davasını tasdik ettirecektir. Ana, yani Pavel’in annesi Palegeya tüm bu süreçlerde oğlunun yanında olması, arkadaşlarıyla beraber mücadeleye katılması, işçileri bilinçlendirmek için gizliden gizliye fabrikalara ve çeşitli yerlere bildiri dağıtması, bunun yanında sadece Pavel’e değil onun ve kendisinin tüm dava arkadaşlarına adaması bu davanın kutsiyet derecesini göz önüne sermektedir.
Pavel üzerine aldığı sorumluluğun farkındadır. Ve bu mücadelede hep öndedir. Yapılan gösterilerde örgütleme ve bilinçlendirme görevini yürütürken, verdiği mücadelenin kutsallığı ve doğuracağı sonuçları da hep aklının bir köşesinde bulundurur. Kendi canından daha değerli bulur bu davayı ve bu davadaki yol arkadaşlarını. Onun, için mücadele her yerdedir. Hapishanede, sokakta, fabrikada…
Maksim Gorki’nin cümlelerindeki ve kahramanların üzerindeki hâkimiyeti ve samimiyeti size kendisini ilk cümlelerde hissettirecektir. Pavel ve dava arkadaşlarının konuşmaları ve bu konuşmaları ilk başta yadırgasa da ve korku içerisinde izlese de, Ana’nın sonraki tüm hayatını belirleyecek konuşmalar olacaktır. Bu konuşmaları Gorki’nin samimi kaleminde okurken siz de orada, onların içinde bu davanın bir ferdi olmak isteyeceksiniz. Sohbet havasında geçen tüm konuşmalar aslında; sosyalizmi, anneliği, dava arkadaşlığını, anne-oğul ilişkisini, aşkı, faşizmi, bilinçli davranışlarının kimliğinin fotoğrafını çekmektedir. Bu konuşmalar ve kahramanlardaki azim ve mücadele sonraki tüm sayfalarda size eşlik etmektedir. Haklılık ve haksızlık kavramlarını, Çar’ın keyfiyeti ve bu keyfiyete karşı bilinçlenmek ve bilinçlendirmek adına yapılan okumaları ve propagandaları, halkın kendi içinde örgütlenmesi, bu örgütlenmelerin neticeleri sayfa sayfa size eşlik edecek bu cümlelerin içinde kendinize yer vermek isteyeceksiniz.
Bugünde olduğu gibi bilinçlenmeye ve okumaya dair yasakları en iyi anlatan şu cümlelerin: “Yasak kitaplar okuyorum. Bu kitapları yasaklıyorlar çünkü biz işçilerin yaşantısı üzerine gerçekleri anlatıyorlar orada. Gizlice basılıyor bunlar. Eğer bizim evde bulurlarsa beni hapse gönderirler… Gerçeği bilmek istediğimiz için bizi hapse tıkarlar. Anlıyor musun?” gerçekliğine bakar mısınız? O son soru sadece Pelageya’ya değil, hepimize sorulmuş bir soru aslında.
Çeşitli masum ve gayri-ciddi devlet tanımlamalarını okumuşuz veya duymuşuz. Ama isterseniz bir de Pavel’ın ağzından yazarın yapmış olduğu devlet tanımını okuyalım: “Görüyor musun insanları nasıl birbirlerine karşı kışkırtmışlar, budalalık ve korku sayesinde onları kör etmişler, ellerini, ayaklarını bağlamışlar. Onlara zulmediyorlar, ter döktürüyorlar, eziyorlar birine öbürünün eliyle vurduruyorlar. Onları tüfek, cop, kaldırım taşı haline getiriyorlar, sonra da: ‘Bu, devlettir!’ diyorlar.” (S.162) bugünkü devlet tanımı tamda budur!
Maksim Gorki “Ana” kitabında, bir annenin yüreğinden kopup gelen sese yer verirken, bu annenin oğluna, inancına ve sonradan benimseyip sahipleneceği davasına karşı yüklendiği sorumluluğu da bu sorumluluğun ciddiyetini de büyük bir ustalıkla satır satır işlemiştir. Burada Pelageya’nın cesareti de takdire şayandır. Ki bu cesaret en sonunda kendisi ele verecek ama o inandığı davadan vazgeçmeyecek ve bağıra bağıra onları yüzüne gerçeği şu cümlelerle: “Gerçeğin ateşi kan deryalarında bile söndürülemez…” (S.400) haykıracaktır.
Pavel’ın devrimcilik ve sosyalizme, kendilerine ve davalarına dair mahkemede yaptığı 364. ve 365. sayfalardaki konuşmasını buraya almak istemedim ama tıpkı o mahkemede bulunan herkesi heyecanlandırdığı gibi beni de heyecanlandırdı ve birkaç kez üst üste okuma gereğini duydum. Okuyucularımızın da orayı iyice okuyup idrak etmeleri, kitabın ana konusunu ve yazarın mesajını anlamalarında yardımcı olacaktır.
Yazının sonuna gelirken, klasikleri klasik yapan o cümle bütünlükleri, akıcılıkları, tekrara düşmemeleri, okuyucuyu yormadan fazla da yüzeyselliğe yer vermeden, okuyucu ve kahramanları arasındaki sahici, samimi diyalogları ve sıcaklığı bu kitapta da bulacaksınız.
Çok mu gerekli bilmiyorum ama ufak bir şey daha eklemek istiyorum; kitabın başında Maksim Gorki hakkındaki geniş yazı ve kitaptaki dizgi de ayrıca hoşuma gitti. Çevirinin de gayet başarılı olduğunu düşünüyorum. Yordam Edebiyat güzel bir çalışmaya imza atmış.
- Ana
- Yazar: Maksim Gorki
- Çeviren: Zaven Biberyan
- Türü: Roman
- Sayfa Sayısı: 400 Sayfa
- Basım Tarihi: Haziran 2016
- Yayınevi: Yordam Edebiyat
Doğan Yalçın kendisini şöyle anlatıyor; En büyük zaafım çok hayal kurmamdır diye düşünüyorum. Hem de imkansız türlerden.
Bazen; ”oğlum bir mühendis için bu hayaller biraz saçma değil mi?” diye sorduğum oluyor. Bazen de ‘’Edebiyata ve kitaba bu kadar önem ve zaman verdiğinden okulu bittiremeyeceksin’’ der durur şeytani tarafım. Nerden bilsin hayallerle yaşadığımı, hayallerimin de edebiyat ve kitapla yaşadığını.
En sancılı, sıkıntılı, yokluk zamanlarımda en büyük kahramanım hayallerimden kendime biçtiğim rollerdi.
Belki de bu da hayal kurmanın zaaf olduğunu sanmamın zaaflığıdır. Kim bilir…
- Musa’nın Uykusu - 9 Ağustos 2019
- Varoluşun İçsesi: Nefaset Lokantası - 30 Temmuz 2019
- Yürümenin Felsefesi - 6 Temmuz 2019
FACEBOOK YORUMLARI
