Selma Sayar 
Vasili Vasilikos’un Ölümsüz adlı romanı, 1963 Mayıs’ında EDA ( Birleşik Demokratik Sol) Milletvekili Gregoris Lambrakis’in Selanik’te güvenlik güçlerinin gözleri önünde öldürülmesi ve sonrasında yaşanan olayları anlatır.
Kitap sağcı hükümet emrinde çalışan bir polis şefinin, bitkilere musallat olan asalaklarla mücadele etmek gerektiği gibi, topluma zararlı olan kişilerle ve özellikle de solcularla mücadele etmek gerektiğini anlatan konuşmasıyla başlar.
Daha sonraki bölümlerde solcu milletvekilinin konuşması takip eder. Ardından milletvekili sokağa çıktığında, polisin gözü önünde kendisine doğru gelen bir triportörün kasasında bulunan bir saldırgan kafasına sopayla vurarak ağır yaralar. Hastaneye kaldırılan milletvekili kurtarılamayarak ölür. Hükümet emrinde çalışan bir savcı (gerçek yaşamda Christos Sartzetakis) olayla ilgili olarak görevlendirilir. Polis ve askeri yetkililer, savcıyı olayın bir kaza olduğu yönünde yönlendirmeye çalışarak, dosyaya “kaza sonucu ölüm” yazarak kapatmasını isterler. Ancak savcı, yönlendirmelerden etkilenmez ve olayı derinlemesine araştırmaya karar verir. Soruşturmasını derinleştirdikçe, olayın bir kaza değil, örgütlü bir cinayet olduğunu bulur. Araştırmaları sonunda elde ettiği bilgilere göre, polis örgütünün ve ordunun içinden üst düzey görevliler, sağcı “ayak takımı” diye tabir edilecek çetelerle anlaşmışlar ve sonunda milletvekili öldürülmüştür. Savcı, resmi yetkililerle sağcı çetelerin görüştüğünü fotoğraflarla ve tanıklarla kanıtlar. Askeri yetkililer ve polis şefleri sanık olarak mahkemeye çağrılırlar. Uzun süren sorgulamalar sonucunda askeri yetkililer ve polis şefleri suçlu bulunarak cezaevine gönderilir.
Kitapta adı geçen sorgu hakiminin kim olduğu, milletvekilinin öldürülme olayı kadar önemlidir. Lambrakis’in ölümüne sebep olan katil ve işbirlikçilerinin maskelerini indiren, onları cezaevine tıkan bu korkusuz yargıç Christos Sartzetakis, yani Yunanistan’ın eski cumhurbaşkanı. Gerçi Lambrakis’in katili ve yardakçıları, 1967’deki Albaylar Cuntası darbesinin ardından salıverildiler ama Sartzetakis’in cesareti ve saygınlığı, yıllar sonra demokrasiye dönüldüğünde, Konstantin Karamanlis’in halefi olarak 1985’te onu cumhurbaşkanlığına taşıdı.
Yazar Vasilikos, Yunanistan’da yedi yıl süren askeri cuntasında ülkesinden sürgün edilmiş ve “Ölümsüz”ün kaynak aldığı romanı yazmıştır. Komşudaki öyle bir darbeydi ki Rus yazarların romanlarından mini eteğe, Beatles’den modern matematiğe her şey yasaklanmıştı! Yazar ülkesinin başına gelen bu felaketin ipuçlarını taşıyan ve 63 yılında gerçekleşen Lambrakis suikastını Yunan halkına hatırlatmak istemiş romanıyla. Yunancada “ yaşıyor” anlamında da çevrilebilen Z harfini romanının da ismi yapmış. Romandan sonra Z harfi özgürlüğün bir simgesi gibi Yunanistan’ın çeşitli yapılarında grafiti olarak sıkça kullanılmış.
DÜŞÜNCE PASLANMADIKÇA AŞK HEP AŞK KALACAKTIR
Kitabın insanı derinden etkileyen bölümlerinden biri de öldürülen milletvekilinin eşinin içsel konuşmalarıdır. Öldüğü ana kadar eşinin en büyük destekçisidir, dostudur, arkadaşıdır, sırdaşıdır, dünya görüşleri örtüşmektedir ama şimdi yalnızdır. Hem de öyle bir yalnızlıktır ki güneşin dünyayı terki gibi bir duygu hali içindedir. Kadının eşine duyduğu “aşk”ı tanımlamak güçtür. Yazarın, “ Düşünce paslanmadıkça aşk hep aşk kalacaktır.” Fikrini destekler niteliktedir.
BARIŞÇIL, ÖZGÜRLÜKÇÜ, HAYATLA BARIŞIK OLMAK
Kitabı okurken kendinizi, yaşadığınız toplumu, yanı başınızda sürüp giden Suriye’deki savaşı, terör eylemlerini, patlayan bombaları, yitip giden hayatları getiriyorsunuz gözünüzün önüne ve sorduğunuz soru şu oluyor? Onlar neden savaş istiyor? Sonra dünya siyasi tarihine damga vurmuş şahsiyetler geliyor aklınıza: N. Mandela, Malcolm X, Gandhi, Gregoris Lambrakis gibi barış gönüllüsü insanlar. Hem hayatlarıyla hem de yaptıklarıyla insanlar üzerinde etkili ve değerli insanlar… Onlar barışçıdır, özgürlükçüdür, başarılıdır, karizmatiktir, güleryüzlüdür, kendileriyle ve hayatla barışıktır. Kitleleri peşinden sürükleyecek güçtedir ve dolayısıyla çok tehlikelidir. Bu insanları toplumun “küf”ü olarak gören iktidarlar elbette ki onlarla, onların fikirleriyle savaşacaktır!
Bir not daha: Ölümsüz (Z) Costa-Gavras tarafından 1969 yılında beyazperdeye uyarlanmış ve aynı yıl Cannes Film Festivali’nde Jüri Ödülü kazanmıştır. Filmin başında Fransızca olarak yazılan “Gerçek olaylarla, sağ ya da ölü olsun gerçek kişilerle olan benzerlikler tesadüfi değildir. Her şey kasıtlıdır.” Sözü gerçeklikleri bütün çıplaklığıyla anlatmaktadır.
- Ölümsüz
- Yazar: Vasili Vasilikos
- Çeviri: Fulya Koçak
- Türü: Roman
- Baskı Yılı: Kasım 2016
- Sayfa Sayısı: 367 Sayfa
- Yayınevi: Sel Yayıncılık
- “Yaprak Döker Bir Yanımız, Bir Yanımız Bahar Bahçe” - 29 Kasım 2020
- 13 Maddede Nazım Hikmet’in Az Bilinen Yönleri - 3 Şubat 2017
- Mutlu Aşk Yoktur - 3 Ekim 2017
FACEBOOK YORUMLARI
