Aynur Kulak 
Alakarga Yayınları tarafından yayımlanan Pessoa Yaşadı Mı?, Pessoa gerçeğini, şair hakkında araştırmalar yapmış en yetkin kişi olan Jerónimo Pizarro‘nun kaleminden okuyucuya aktarmakta.
Fernando Pessoa’dan bahsetmek demek yetmişe yakın karakterden daha bahsetmek demektir. Pessoa’dan bahsetmek demek ‘heteronym’ dediği her bir karakter için özel bir biyografi, hayat felsefesi, inanç, politik görüş, hayata bakış ile yarattığı birbirleriyle hiçbir benzerliği olmayan karakterlerden bahsetmek demektir. Pessoa yalnızlığın tam anlamıyla tanımıyken aynı zamanda kalabalık olmanın da tanımıdır.
Pessoa aslında hiç kimsedir. Portekizcede kişi anlamına gelen Pessoa, Roma’lı oyuncuların maskesi olan Persona’dan gelmektedir. Maske, hayali kişi, hiç kimse… Tüm bu kelimeler Pessoa’nın kimlik arayışının göstergesi değil de nedir?
ben hiçbir zaman hiçbir şey olmak istemem
ben hiçbir zaman hiçbir şey olmak isteyemem
ben hiçbir zaman hiçbir şey olmak istemeyeceğim
ama bende dünyanın tüm hayalleri var.
Peki aslında Pessoa diye biri hiç yaşamadı desem? Buna şaşırır mısınız? Kendisini bu denli hiçleştiren ve bunu yaparken de hiç yoktan yetmişe yakın karakter yaratan bu şairin aslında hiç yaşamadığı bilgisi söz konusu olan Pessoa olunca şaşırtıcılıktan uzakmış gibi gözüküyor.
Pessoa gerçeği
Alakarga Yayınları tarafından yayımlanan Pessoa Yaşadı Mı?, Pessoa gerçeğini, şair hakkında araştırmalar yapmış en yetkin kişi olan Jerónimo Pizarro‘nun kaleminden okuyucuya aktarmakta. Pizarro son derece kapalı yaşamış, onunla ilgili her bilgiye, eserlerine öldükten sonra ulaşılmış birini büyük bir merak ve cesaret duygusuyla, tüm yönleriyle aktarmakta. Böylesine kapalı ve gölgeli bir yaşamın biyografisini yazmanın üstesinden başarıyla gelen Pizarro araştırmalarının sonucunda Pessoa’yla ilgili en doğru soruyu sorarak yola çıkıyor aslında: Pessoa yaşadı mı?
13 Haziran 1888 yılında Lizbon’da dünyaya gelen Pessoa beş yaşındayken babasını kaybeder. Annesi bir konsolosla evlenir ve Güney Afrika’ya yerleşirler. Pessoa daha sonra doğduğu şehir olan Lizbon’a döner ve kendine yeni bir yaşam kurar. Pessoa hikayesi (hikayeleri) burada başlar. Onlarca defter, yüzlerce kağıt… Yani geriye bir sandık dolusu hikaye bırakır. Ölümünden sonra bu sandığı açan kız kardeşi notları Portekiz hükümetine satar. Notlar; dört farklı editör tarafından derlenir ve yayımlanır.
Peş peşe yayımlanan kitaplarına kadar hiç kimse olan Pessoa, kitaplar yayımlandıktan sonra bir vakaya dönüşür. Pessoa yaşadı mı? kitabının yazarı Jerónimo Pizarro, Pessoa üzerine yazmış en yetkin isim. 15 bölümden oluşan Pessoa Yaşadı mı? Pessoa’yla ilgili neredeyse her ayrıntıyı didik didik ediyor. Çocukluğunun ve ilk gençliğinin geçtiği Güney Afrika’daki yazı sürecinden tutun da, İngiliz edebiyatına olan düşkünlüğünden, Ömer Hayyam’la olan bağlantısına, sanatta organizmacı ve Aristotelesçi bir ideali hedefleyen ancak şiirsel ilhamcı romantikler tarafından yeniden diriltilen Platoncu mite çoğu zaman boyun eğen ve eserleri tıpkı Valery ve Kafka’nınkiler gibi aşırı derecede dağınık bulunan Pessoa neredeyse her yönüyle ele alınmış.
Pessoa’nın el yazmaları
Pizarro metinlerden, şiirlerden örnekler verirken Pessoa’nın el yazmalarının olduğu defterlerden, kağıt parçalarından bire bir örnekler kullanıyor kitap boyunca. Sadece notlar da değil; Pessoa’ya ait iki adet Aziz Antonia ikonası görürüz mesela kitapta. Keşfedilmek üzerine matematiksel aldığı notlar çok ilginç gerçekten. Yaptığı hesaplamaya göre ancak 2198 de keşfediliyor Pessoa!
Düzenlemek, yeniden düzenlemek, gereğinden fazla düzenlemek ve düzenini bozmaktan bahsediyor Pizarro. Bu üzerine “çok tartışılacak” bir konu olduğundan Pizarro tarafından bayağı irdeleniyor. Neredeyse Pessoa’ya ait birçok veri kullanılarak… Yayımlanmamış eserleri düzenlemek; özellikle ölümünden sonraki süreç, gereğinden fazla düzenlemek ise var olmayan metinler ve eserler yaratma süreci… Düzenini bozmak biçimsel olarak daha önceki yazma şekline dönüş ve yazarın birbirinden farklı seçkilerdeki, dizilerdeki ve başka yerlerdeki yazılarının derlenmesi sonucu meydana getirilen Pessoa gerçeğindeki düzen meselesi Pizarro’nun en çok üzerine kafa yorduğu meselelerin başında gelmektedir.
Çünkü, Pessoa yaşadı mı? Gerçekten bunu bulmaya çalışmaktadır Pizarro neredeyse her sayfada.
Bir yarı heteronim eser olan Huzursuzluğun Kitabı’nda en önemli sözünü söyle Pessoa edebiyat açısından: “Anavatanım Portekiz dilidir” der. Huzursuzluğun Kitabı’nın dünya edebiyat literatürüne ilk sıralardan girmesi için tek başına bu cümle yeterlidir. Yetmişe yakın heteronim karakter kendi topraklarında, kendi vatanında olmanın rahatlığıyla yazılmıştır kitabın adı Huzursuzluğun Kitabı olsa da.
Kendisine Pessoa Yaşadı Mı? Sorusu sorulduğunda şu cevabı verir Jerónimo Pizarro: “Kullanılan kağıdın türünü ve kendine özgü özelliklerini, harflerini ve diğer yazı araçlarının türünü, metnin içerdiği kelimeleri ve sözdizimini, metnin stilini ve kaynaklarını, metnin iç ve dış kaynaklarını, geçmişteki olayları ve kişileri bunların hepsini incelemem gerekti” der.
Bu dünyadan göçüp giderken yanında götürdüğü gizemlerine rağmen gittikçe artan şöhretiyle bir vakaya dönüşmüş olan Pessoa üzerine yazılmış olan Pessoa Yaşadı Mı? kitabı Pessoa üzerine yapılmış ve yazılmış olan en titiz çalışma. Pessoa’yı tanımak ve birçok cevaplanmamış sorunun cevabını bulmak adına kesinlikle edinilmesi gereken bir kaynak kitap. Çeviri için Serhat Tunca’ya ayrıca teşekkürler.
|
- TOPRAKTA BÜYÜR, TOPRAKTA YAŞAR, TOPRAKTA ÖLÜR İNSAN - 9 Ağustos 2021
- NE TAM OLARAK SUYA, NE DE TAM OLARAK GÖKYÜZÜNE AİT: SAKARMEKE - 8 Temmuz 2021
- YÜRÜMEMİŞ İLİŞKİLERİN, HAYAL KIRIKLIKLARININ, VAZGEÇİŞLERİN VE KABULENMELERİN ÖYKÜLERİ - 20 Haziran 2021
FACEBOOK YORUMLARI
