
26 yıllık kısa yaşamında şiire doyamamış ama şiire çok şey katmış bir şairin şiirlerine kısa bir göz atalım.
1941 yılında Getronogan Lisesi’nde yapılan Cumhuriyet Bayramı Törenlerinde okulun bir öğrencisi, Orhan Veli arkadaşları Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday’ın bir manifestoyla ortaklaşa çıkardıkları “Garip” adlı şiir kitabı ile aynı adı taşıyan yeni şiir akımı hakkındaki düşüncelerini söylüyordu kalabalığa. Bir yıl sonra bu lise öğrencisi, aynı liseden arkadaşı ile beraber çıkardıkları “Balkıs” (Alacakaranlık) adlı şiir kitabı ile “Garip” şiirine alkış tutarak destek verirler. Bu kitapta yazdıkları manifesto “Garip” şiirinin manifestosuna oldukça yakın bir manifestodur. Törende yeni şiir akımı hakkında konuşan ve “Balkıs” adlı kitabın şairlerinden lise öğrencisinin adı Garbis Cancikyan’dır. Kalem arkadaşının ise Haygazun Kalustyan. Balkıs kitabının 1942 yılındaki künyesine şöyle bir göz ucu ile bakacak olursak kapak kompozisyonu Agop Arad tarafından yapılmış, Kader matbaasında 250 adet basıldığını görürüz.
Kalem ve kader arkadaşı Kalustyan her ne kadar Cancikyan için; ”…Sen öyle bir şairdin ki, seninle ve senden sonra ortaya çıkan bir grup gencin şiirle yoğrulmasında da pay sahibi oldun. Seni, bütün bu ilintili oluşumlardan ayırarak, sadece şiirlerinle değerlendirmek, sana işlenmiş adaletsizliklerin en büyüğü…” dese de, Cancikyanın yaşamı hakkında yazı yazma hakkımızı baki tutup birazcık adaletsizlik yaparak şiirlerinden bahsedeceğim
Cancikyan’ın Balkıs’ta yazdığı şiirler Türkçe ‘dir. Oysa bir toplama şiirler kitabı olan ve ölümünden sonra dostları tarafından Tebi Luys (ışığa Doğru) Yayın Dizisi içerisinde yayımlanmıştı. Ki bu kitabın dili Ermenice idi…
“Şu Ömrümün Şubat’ı” içerisinde Ore Or (Günden Güne) kitabında bulunan şiirlerin Türkçe ’ye çevrilmiş halleri var.
Her ne kadar yaşamından bahsetmeyeceğim desem de kitaptaki şiirler yaşamı ve dünyaya bakışı ile ipuçları vermekte. Balkıs’ta ki şiirler Garip şiirine şapka çıkaran şiirlerdir. Buna en güzel örneklerden birisi onun en çok bilinen şiirlerinden olan “Comparasion” adlı şiirdir.
mektep
mektebin yanında
hapisane
hapisanenin bahçesi var
mektebin yok
Şapka deyince aklıma geldi, Cemal Süreya “Garip” şiiri için Orhan Veli ve arkadaşları şiire şapka giydirdiler demişti. Hemen hemen herkes için bir şeyler yazan Cemal Süreya, Cancikyan ,Kalutsyan ve Balkıs için hiçbir şey yazmamıştır.
Cancikyan şiirlerinde özellikle etrafındaki insanları onların yaşamlarını şiirinin karakteri olan ince mizah ile konu etmiştir. Hacı Ağa şiiri buna güzel örneklerden biridir.
komşumuzdu
hacı ağa derdik
alçacık bir ev
ve eskici kulübesi girişte
onardığı ayakkabıları
dizerdi eşiğe
geçinmenin o dar günlerinde
yatağa düşme!
komşu manavlar
taşıdı tabutunu
bir uğurlayanı olmadı gerçi
iyi adamdı rahmetli
Şiirlerinde işsizler, parasız insanlar, boyacı çocuklar, çöpçü, anne, baba konularının yanında mekânlar da söze çarpar. Hapishane, okul, fabrika, çay bahçesi, mahalle gibi
İşsiz
Gezindi mi yorulurdu
Dinlenmek için
Bir parkta alırdı soluğu
Unutmuştu
Sevdiceğini
Birayı
Temsilleri
Ve şehrin bütün lükslerini
Şimdi aklına koyunları getirir
İnekleri
Ve bütün otobur hayvanları
Onlar otla beslenir.
Cancikyan 26 yaşında tüberkülozdan gözlerini yumdu. Hem de Şubat gibi en kısa ay da… Cemal Süreya Cancikyan için bir şey yazmadı ama dizelerini Garip şiirinin bir başka kahramanı Oktay Rifat’ın dizeleri ile elele tutuşturalım. Cancikyan gibi genç yaşta yitirdiğimiz şairlere şapka çıkarıp saygıyla ölümüzü ilikleyelim.
Hayat Kısa
Kuşlar uçuyor
Hatıralar kuşlar gibi dal ister
Konacak
- Şu Ömrümün Şubat’ı
- Yazar : Garbis Cancikyan
- Türü: Şiir
- Sayfa Sayısı: 144 Sayfa
- Basım Tarihi: 2016
- Yayınevi: Aras Yayıncılık
- Kendi Boşluğunun Ağırlığını Merak Eden Şiirler - 30 Kasım 2018
- Şi Sayılı Şiirler - 13 Mayıs 2018
- Ve Nihat Ziyalan - 28 Mart 2018