
Fransız Devrimi’nin üzerinden iki yüz otuz, Server Tanilli’nin bu değerli kitabının üzerinden ise otuz yıl geçmişken, içinde yaşadığımız durum oldukça benzer…
‘’Özetle, Fransız Devrimi, ortaya çıktığı yıllarla sınırlı bir olay değil, sonraki yıllara da taşıyor etkileri ve bütün bir çağdaş tarihi kaplıyor. Gerçekten ulusal, ama o oranda da evrensel bir olay. Tarih içinde taşıdığı özelliğini göz ardı etme girişimlerinin yanı sıra, bugün bile düşmanlarının bulunmasının altında yatan bu kuşkusuz. Anısı, bugün de ürpertiyor insanları; tek başına bu anı bile devrimcidir. Napolyon yıllar önce ‘Devrim bitti!’ demişti: Kendisi yaşarken de görmüştü ki, bitmemişti devrim; ondan sonra da sürdü. Fransız Devrimi’nin sloganı şuydu: ‘Özgürlük, eşitlik, kardeşlik!’. Özgürlük, eşitlik ve kardeşlik düşmanlarının hala kol gezdiği dünyamızda, bugünkü sloganımız da bu değil mi bir bakıma?
Devrim bitmedi; sürüyor, sürecek…’’
Türkiye’nin önemli aydınlarından, hukukçu ve yazar Server Tanilli, Dünyayı Değiştiren On Yıl: Fransız Devrim’i Üstüne (1789-1799) kitabını, Devrim’in iki yüzüncü yıldönümünde kaleme alıyor. Eserin 1989’daki yayınlanışının üzerinden otuz yıl geçmiş olsa da, eser Fransız Devrimi’ne, Fransız Devrim’i ise günümüze ışık tutmaya devam ediyor.
Kitabı, ‘’devrim’’ kavramına değindiği bir önsöz ile açıyor Tanilli. Marx’tan ve Lenin’den alıntılar yaparak sınıf savaşımından ve sosyalist devrimden bahsediyor fakat ‘’Konumuz bu değil; devrim olayını tanıtmaktı amacımız, onunla yetinmiş olalım.’’ diyerek kitabın asıl konusu olan Fransız Devrimi’nin incelemesine başlıyor.
‘’Eski Rejimden Devrime’’, ‘’Devrim ve Karşı Devrim’’, ‘’Devrimin Yeri ve Mirası’’ olarak adlandırılan üç ana bölüm, kitabın omurgasını oluşturuyor. Tanilli her bir bölümü, ayrıntılı alt başlıklarla zenginleştiriyor.
Tarihin işleyiş yasalarını kavramış bir aydın olan Tanilli, ilk bölümü, Devrim’i olgunlaştıran ekonomik ve siyasal koşullara ayırıyor ve Jakoben devrimci Saint-Just’ün ‘’Pantheon’a koyulmalı.’’ dediği on sekizinci yüzyıl dünyasını, dönemin Fransız Saray’ını ve tabii ki de, Devrim’in ideolojik temelini oluşturan Aydınlanma’yı didaktize etmeden okuyucuya aktarıyor.
İkinci bölümde Devrim’in on yıllık tarihini detaylı bir biçimde aktaran Tanilli, hem satır aralarına serpiştirdiği yorumları, hem de kendine has edebi üslubu ile bu on yıllık dönemi, tarih kitaplarında bulabileceğimiz kuru bilgiler biçiminden öte, dönemin düşüncesini kavramamıza olanak verecek bir şekilde adeta ‘’resmediyor’’. Saray yanlıları, rahipler, anayasal monarşistler, Jirondenler, Jakobenler ve devrimci Paris’in Sans-culotte’ları gibi birçok grubun arasındaki ilişkileri ve dengeleri, bu grupların sınıfsal temsiliyetlerini inceleyerek somutluyor.
Oldukça öznel bir yorum ile kitabın en önemli bölümü diyebileceğimiz üçüncü ve son bölümde ise, Fransız Devrimi’nin sebep olduğu evrensel değişimleri, bu değişimlerin gerçekte ne anlama geldiğini, Devrim’in kültürünü ve sanat üzerindeki etkilerini ve de en önemlisi, Bastille’in zaptından 200 yıl sonra Devrim’in bizim için ne ifade ettiğini, Rousseau’dan Marx’a, Marx’tan Lenin’e uzanarak yorumluyor.
1789-1799 arasındaki on yıl, tarihin belki de en çok incelenmiş dönemlerinden biridir. ‘’Eski Dünya’’nın, kendi bağrında yeşeren ‘’Yeni’’yi artık durduramadığı ve tüm bu birikimin, insanlığın o zamana dek tanık olduğu en görkemli devrimle taçlandığı bu kesit, ‘’Dünyayı Sarsan On Yıl’’da layıkıyla ele alınıyor. Fransız Devrimi’ni öğrenmek isteyenlere kapsamlı bir kaynak olacak kitap, aynı zamanda tarihin nasıl okunması gerektiğine dair yöntemsel ipuçları da içeriyor. Üstelik Tanilli, kitabın ilk sayfasından son sayfasına kadar, herkesin bildiği beylik bilgileri aktarmaktan öte, tam da bir aydının yapması gerektiği gibi, ‘’Biz bu devrimden ne çıkarabiliriz? Günümüz Türkiye’sinde verdiğimiz mücadeleyi, tarihin bilgisini ve deneyimini kullanarak nasıl daha ileriye taşıyabiliriz?’’ sorusuna cevap arıyor. Kitabın sonsözünde bu sorunun cevabını, biraz da okuyucuya düşünme payı bırakarak şöyle aktarıyor: ‘’Devrim bitmedi; sürüyor, sürecek…’’
Fransız Devrimi’nin üzerinden iki yüz otuz, Tanilli’nin bu değerli kitabının üzerinden ise otuz yıl geçmişken, içinde yaşadığımız durum oldukça benzer: Halk ağır vergilerin altında boğuşup yoksulluk içinde yaşarken sarayda sefa süren bir zenginler topluluğu tablosu… Tıpkı 1789’da, 1917’de ve 1989’da olduğu gibi. O vakit Tanilli’nin cevabı, bugün bizim de cevabımız oluyor:
‘’Devrim bitmedi; sürüyor, sürecek…’’
![]()
|
- FRANSIZ DEVRİMİ’NE KAPSAMLI BİR BAKIŞ: DÜNYAYI DEĞİŞTİREN ON YIL - 29 Temmuz 2019