Modern dünyanın maddi kökenleri: Kapitalizm ve Kölelik

Dipnot Yayınları’nın başlattığı “Global Afrika” başlıklı serinin ilk kitabı olan Eric Williams’ın kaleme aldığı Kapitalizm ve Kölelik isimli eser, Anıl Tarar’ın çevirisiyle yayımlandı.

Dipnot Yayınları’nın başlattığı “Global Afrika” başlıklı serinin ilk kitabı olan Eric Williams’ın kaleme aldığı Kapitalizm ve Kölelik isimli eser, Anıl Tarar’ın çevirisiyle yayımlandı. Williams, bu çalışmayı Büyük Britanya’nın örnek teşkil ettiği erken kapitalizm ile zenci köle ticareti, zenci köleliği ve 17-18. yüzyıllardaki genel sömürge ticareti arasındaki ilişkiyi tarihsel bir perspektife yerleştirme girişimi olarak niteliyor. Eser, köleliğin Britanya için neden hayati bir unsur olduğunu ve bu unsurun kapitalizmi geliştirmesi ile ilgili olmakla birlikte İngiliz İktisat tarihi, Batı Hint Adaları ve zenci köleliğinin kökenlerini gözler önüne seriyor.

Britanya İmparatorluğu’na ait bir sömürgede, Triniad’da doğmuş olan Williams, yaşamı boyunca ırkçı bir atmosfere maruz kaldı ve Oxford’da eğitim gördüğü sırada da aynı ırkçı atmosfer içerisinde bulunmaktaydı. Bir tarihçi olarak Kapitalizm ve Kölelik adlı çalışması bu atmosfer içinde doktora tezini bitirdiği sırada şekilleniyor. Eserde zenci köleliğinin kökenleri, zenci köle ticaretinin gelişimi, Britanya ticareti, Britanya kapitalizmi ve akabinde gerçekleşen yeni endüstriyel düzen ve köleler tarafından üretilmekte olan şeker, kahve, tütün ve pamuk gibi ürünlerin kapitalizmin gelişmesinde nasıl büyük bir rol oynadığı, zenci kölenin emek gücü ile var olduğunu ve yaşanan gelişmeler neticesinde de köle ticaretinin feshini, kölelerin özgürleşmesinin nasıl gerçekleştiğini Williams detaylı bir şekilde okuyucuya sunuyor.

Kapitalist köleliğin gün yüzüne çıkması

Kapitalist köleliğin gün yüzüne çıkması ile birlikte Afrika’dan Atlantik Okyanusu’nun diğer bölgelerine çoğunlukla zorla götürülerek, köle olarak satılıp çalıştırılan siyahlar iş ve emek güçleri ile kapitalizmin gelişmesinde hayati bir rol oynamışlardır. Peki bu köleler neden yerli halktan değil de siyahlardan oluşmaktaydı? Gerekçe beyazların siyahlardan üstün görülmesi değil, ırksallıktan öte tamamen ekonomikti. Yerli ve beyaz iş gücü kıyaslandığında zenci köleliği daha ekonomikti. Williams, bir beyaz adamın on yıllık hizmeti için verilen para ile bir Zencinin ömür boyu satın alınabileceğini ve köleliğin hiçbir şekilde ve hiçbir bilimsel anlamda Zenci’nin daha aşağı bir nitelikte olduğunu ima etmediğini yazıyor. Zenci köleler, Batı dünyasının kuvveti ve kas gücü olarak karşımıza çıkıyor. Ekonomik etmenin yanı sıra iş gücü ve çalışma kapasitesi olarak bakıldığında da zenci köleliği yerli ve beyazların iş gücünden fazlasıyla üstündü.

17. ve 18. yüzyıl, ticaretin yüzyılı idi. Bu ticaret üçgeninde de İngiltere, Fransa ve Sömürge Amerikası ihracat mallarını ve gemileri; Afrika ticari mal olarak insanları; plantasyonlar da sömürge ham maddelerini temin etmekteydi. Zenci köleler de sömürgelerin temel dayanakları idi.

Eric Williams’ın yorumu

Eric Williams’ın bu kapitalist kölelik sorununa getirdiği yorum üç öğeden oluşmaktaydı. İlki, ırkçılığın köleliğin bir sebebi değil bir sonucu olarak doğması idi. Zira Kapitalizm ve Kölelikte de zenci köleliğinin kökenlerini ve nedenleri detayları ile açıklıyor. İkincisi, köleliğe dayanan prensiplerle düzenlenmiş Atlantik ticaret sistemi İngiltere’ye Sanayi Devrimi’ni getirmiştir. Üçüncüsü ise merkantilist politikanın yeni sanayi toplumunda ekonomik büyümeyi sınırlamış olmasıdır. Zira Britanya köleliği kapitalist düsturlar ile şekillenmişti. 18. yüzyılın ticari kapitalizmi de 19. yüzyıl endüstriyel kapitalizminin oluşumuna katkı sağlayan bir faktör olarak karşımıza çıkıyor.

Williams, kitabın sonunda eğer tarihten bir şey öğrenilmezse, eylemlerin birer kültürel dekorasyon ya da hoş bir hobi olacağını ve her ikisinin de bu zor zamanlarda son derece faydasız olacağını yazıyor. Dipnot Yayınları’nın sunmuş olduğu bu çalışma, alanında en başarılı ve nitelikli eserlerden biri olarak karşımıza çıkıyor.