Feride Cihan Göktan 
Celal Bey ile “Sanat ve Analiz” isimli kitabı üzerine konuştuk. İnsan ruhunun gizlerini konuşmak haliyle çok heyecanlı bir konu.
Celal Odağ ismini psikoloji ve psikiyatri çevrelerinden bilmeyen yoktur diye düşünüyorum karşımdaki yaşını başını almış bütün olgunluğu ve bilgeliği ile oturan beyefendiyle konuşurken. Celal Bey bir ruh arkeologu. Yıllar boyunca ruhların karanlık ve ulaşılamaz derinliklerinde kazılar yapmış ve birçok şeyi açığa çıkarıp tartışmaya açmış ve halen ekibi ile birlikte çalışmalarına ve kazılarına devam ediyor. Ruhsal gelişim ve kişilik üzerine kitapları, seminerleri ve makaleleri var. En büyük eseri de yeni psikoterapistler yetiştirmek amacıyla 1994 yılında İzmir /Buca’da kurduğu Odağ Psikanaliz Psikoterapi Eğitim Derneği.
Celal Bey ile “Sanat ve Analiz” isimli kitabı üzerine konuştuk. İnsan ruhunun gizlerini konuşmak haliyle çok heyecanlı bir konu. Bu heyecanlı konuya Celal Hoca’nın insan sevgisi ile dolu kocaman yüreğinin atışları da karışınca, bu konuştuklarımızı yazmadan olmaz dedi içimdeki ses. İşte bu nedenle oturdum ve yazdım konuştuklarımızı.
Bir psikiyatrist ile konuşmaya nerden başlamalı diye düşünürken en iyi başlangıç noktasının bilinçdışı kavramı olduğunu hatırladım. Bilinçdışı… Hepimizin tüm yaşamını etkileyen ama farkına varmadığımız benliğimizin o en derinlerindeki gizemli dünyamız. Freud tarafından bilinçdışı kavramının ortaya atılması ile başlamış ruhsal ve düşünsel çözümlemeler. Psikiyatristler bizim farkında olmadığımız ama aslında bizi biz yapan bilinç dışımızı gözetliyorlar, bozuk ve hasta olan parçalarını tedavi ediyorlar veya değiştirmeye çalışıyorlar. Onlar bilinçdışı uzmanları bir anlamda…
Feride Cihan Göktan: Sayın Hocam, kitabınızda sanatın bilinçdışının bir ürünü olduğunu yazmışsınız. Size göre insanoğlu sanatı bilinç dışı sayesinde üretiyor. Hepimizin bir bilinç dışı olduğuna göre neden herkes sanatçı olamıyor?
Celal Odağ: Evet, herkesin kendine göre kendiyle birlikte var olan bir bilinçdışı var tabii ki… Bu sayede hepimizin kendine uygun birbirinden farklı bir dünya algısı var diyebilirim. Uykularımızda, hayallerimizde ve çoğu kere gerçek dünya ile ilişkimizde bu bilinçdışı alanımız derinliklerden yüzeye doğru çıkıyor. Hepimiz bilinçdışının şekillendirdiği eylemlerle gerçek dünya ile bağlantı kuruyoruz. Ancak sanatı üreten kişi, bilinçdışı tasarımları ve içinde yarattığı semboller aracılığı ile çevreyle bağlantı kurarak kendine uyacak şekilde şekillendirir. Sanatçı bilinçdışının derinliklerinden çıkardıklarını estetize ederek gerçek hayatın içine yerleştirir.
Yaratıcılık ve yaratı nedir ? Yaratıcılığı arttırmak için ne yapmalı
Bu özel bir dürtüdür. Herkeste olmaz. bazılarında az olabilir bazılarında çok. Bir konuyu düşünürken aklınıza gelenden özgün bir şey ortaya çıkarmaktır. En ilginç olan şudur ki, genelde insan ruhu incindiğinde veya yaralandığında bunun tedavi evresidir yaratı. Yaratı ile iyileşir insan.
Yaratıcılığı artırmak için ruhu beslemeli, çeşitli hayatları deneyimlemeli ve tabii ki çok okumalı .
Sizler yani psikiyatristler bir insanın bilinçdışını nasıl anlarsınız peki?
Serbest çağrışım yoluyla. Aklınızdan ne geçiyorsa anlatın deriz kişiye. Bu iç dünyanın dile gelmesidir. İşte terapistin görevi bu kişinin en içeriden gelen rasgele sözcüklerden bir anlam üretmesidir. Biraz önce bahsettiğimiz sanatkârda aynı şeyi yapıyor. Bilinçdışından aldıklarını bütünleştiriyorlar. Sanatçı bunu pek farkına varmadan yapıyor ama analist psikiyatr çok uzun eğitimlerden geçerek ve buna sanatçı yeteneğini de katarak yapıyor. Psikiyatr ile sanatçı birbirine benzer aslında.
Türkiye’de ruhsal hastalıkların tedavilerini nasıl buluyorsunuz? Başarılı denebilir mi?
Türkiye’de ruhsal hastalıkları anlama konusunda korkunç bir merak var. Bu konuda yaygın bir eğitim var. Ancak hakkıyla ve gerçek bir eğitim veren yer çok az. Üstelik son yıllarda iki üç psikoloji kitabı okuyan, tıp bilgisi olmayan hiç hasta ile karşılaşmamış insanlar eğitim koçu , NLP uzmanı gibi isimlerle özellikle gençlere güya ruhsal danışmanlık yapıyorlar. Bu çok tehlikeli haliyle… Ergenlik dönemi denen içinde coşkuyu, yaratıyı, isyankârlığı, çatışmaları barındıran o muamma dönemi insan biyolojisini, fizyolojisini ve psikolojisini bilmeyen bir insan nasıl bilecek? Bir takım şablonlarla bu dipsiz bucaksız konular çözülebilir mi? Türkiye’de bu işler çok denetimsiz yani…Bu duruma üzülüyorum.
Sizin ana konularınızdan biri de estetik.Sizce estetik nedir?
Estetik güzelliğin ötesinde bir ahenktir. Bu ahenkte zarafetin, yaratıcılığın ve sevginin toplamı mevcuttur. Kısaca fiziksel güzelliğe sevgi ile derinlik katılması gerekir. Ancak bugüne kadar estetik kavramında sevgi hiç yer almadı. Oysa sevginin katılmadığı estetik ve güzellik çok yüzeysel bir kavramdır bana göre.Sonuçta güzellik ve estetik bir ölçüdür. Bu ölçüye derinlik kazandıran şey sevgidir.
Dünyada sevgi kayboldukça estetik ve güzellikte kaybolacak bu söylediğinize göre.
O kadar pesimist olmak istemiyorum ama bu dediğiniz teorik olarak doğru…
Kitabınızda sanatçı ve narsizm üzerine açıklamalar var. Sizin narsizm tanımlamanız nedir? Sen kimsin diye başlayan konuşmalara tanık oluyoruz. Nedir bunun altında yatan nedenler ?
İnsanın kendini beğenmesi , değerli bulması makul ölçülerde bir gereksinimdir.Sanatçıların da açık veya gizli narsistik duyguları olduğu doğrudur. Ancak kişi kendisinden başkalarını çok aşağılık ve değersiz görüyorsa ve sürekli başkaları ile ilişkisinde sen kimsin, sen kendini ne sanıyorsun cümleleri ile konuşuyorsa burada patolojik bir kendini beğenmişlik vardır ve hasta bir ruhun ifadesidir.
Sohbetimizin sonuna doğru geliyorduk. Bu kadar keyifli bir sohbet her türlü zamanı çabucacık tüketir gibime geliyor. Celal Hoca’nın etkilendiği yazarlardan birinin Yaşar Kemal olduğunu bildiğimden bu büyük yazardan konuşarak bitirelim istedim. Ben Yaşar Kemal der demez keyifli sohbetimize kocaman bir ateş düşmüştü sanki. Odadaki bütün eşyalar, masa bile heyecanlanmış gibi geldi bana. Celal Hoca Yaşar Kemal’le nasıl tanıştığını anlatırken yıllar öncesine gitmiş ve o anı, onunla tanıştığı anı bulup getirmişti sanki.
Biliyor musun, o kocaman heybetli ve muhteşem adamdan korktum ben. Oysa bütün mütevazılığı ve samimiyetiyle düzenlediğim her kongreye seve seve geleceğini söylemişti. Ama ben çok korkmuştum ondan. Hiç bir toplantıya çağıramadım bu nedenle.
Neden korktunuz ki? Çok ilginç bir şey söylüyorsunuz şimdi?
İç dünyamın içini gördü gibi hissettim. O büyük yazarlarda olan en derine nüfuz etme hali… Anadolu’yu, Çukurova’yı en incelikli, en detaylarıyla anlatan bu derinlerde gezen adamın benim de bilinçdışımı ele geçirdiğini hissettim karşılaştığımızda. Korkumun sebebi bu olabilir.
Sanat ve Analiz” kitabınızda ayrıca Sait Faik, Yunus Emre, Nazım Hikmet, Kafka gibi büyük yazarları ve eserlerini psikolojik ve psikopatolojik açıdan değerlendiriyorsunuz. Mesela Ressam Eduard Mucch’un “Çığlık” isimli tablosu örselenmenin resmidir diye bir başlık var kitapta.
Sayın hocam, okunacak öğrenecek ne kadar çok şey var.
Sohbet için çok teşekkürler…
- Sanat ve Analiz
- Yazar: Doç. Dr. Celal Odağ
- Türü: İnceleme
- Baskı Yılı: 2013
- Sayfa Sayısı: 175 Sayfa
- Yayınevi: Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Eğitim Hizmetleri Yayınları
http://izmirodag.com/
Yazı daha önce BirGün Kitap’ta yayınlanmıştır. Yazarın izniyle www.kitapeki.com’da yayınlanmaktadır.
Tıp doktoru ve akademisyen. İzmir'de yaşıyor.
- YOKSULLUĞUN DERİN HALİ: AÇLIK - 18 Mart 2021
- Mahcubiyet ve Haysiyet - 7 Kasım 2020
- Martin Eden’i Okumak veya Okumamak - 22 Ağustos 2020