Erdem Gezginci 
Platonov’un Dönüş isimli kitabı dokuz öyküden oluşuyor. Öyküleri birbirine bağlayan temel tema; acıya ve umutsuzluğa karşı direnme gücünü beslemek.
Kayıp, kitaplıkta veya kitapçı raflarında kendini hatırlatmaktan vazgeçmiş ama tanışma fırsatı bulduğunuzda hayatınıza etki eden bir yazar Andrey Platonov. Sizler onu Çevengur ve Can romanları ile duymuş olabilirsiniz. Bu yazıda Metis Yayınları’nın Platonov koleksiyonundaki Dönüş kitabını ele alacağım.
Andrey Plotonov iç savaş sırasında Kızıl Ordu’da savaşıp daha sonraki dönemde elektrik mühendisi olarak çalışmaya başlıyor. Kısa öyküleri, şiirleri ve denemeleri Maksim Gorki tarafından fark ediliyor ve kısa sürede dönemin edebiyat dünyasında dikkatleri üzerine çekiyor. Ancak, bazı eserleri Stalin tarafından sert eleştirilere maruz kalınca ününe gölge düşürülüyor. İkinci dünya savaşında da aktif rol alan Plotonov’un savaş sonrası yazdığı eserler de rejim tarafından sakıncalı bulununca yazar için uzun süreli yasaklı dönem başlamış oluyor. Zorunlu çalışma kamplarından dönen oğlundan kaptığı tüberkülozdan dolayı 52 yaşında ölen Platonov 1990 yılından sonra başlıca Rus yazarlar arasında gösterilmeye başlanıyor.
Dönüş kitabı dokuz öyküden oluşuyor. Öyküleri birbirine bağlayan temel tema; acıya ve umutsuzluğa karşı direnme gücünü beslemek. Rusya’nın uzak coğrafyalarında geçen öyküler genellikle sosyalizm uygulamalarının içindeki insan manzaralarını ele alıyor. Platonov’un öykülerinde acı somutlaşıyor ve okurun duyumsadığı bir varlık haline geliyor. Yazar satır aralarında kendi yarattığı acı ile başa çıkmanın yollarını da okura vererek gerçekliğin, yani evrensel anlamda her gün maruz kaldığımız dertlerin çözümünü de bizlere sunmuş oluyor. Bu yazdığımdan kitapta bir reçete bulacağınız anlamı çıkmasın ancak, Dönüş kitabındaki her öykünün sonunda hayata karşı daha güçlü bir karşı koyuşu derinden hissedebilirsiniz.
Öykülerinde sade ancak büyülü gerçekçilik benzeri bir dil kullanan Platonov zamanını ıskalamamış olsa belki de kendine has bir dilin yaratıcısı olarak anılacaktı. Bunu belirtmemin sebebi; Dönüş kitabının yazıldığı döneme bakıldığında metinlerin günümüz öykü dilleri ile aynı ahengi yansıttığını fark ettiğimdeki şaşkınlıktır. Sizler de Platonov keşfettikten sonra bir tür hayıflanma içine düşebilirsiniz.
Özellikle “Çöp Rüzgarı” ve “Dönüş” öykülerinin zamanının ötesinde dil ve anlatıma sahip olduklarını düşünüyorum. Diğer yandan Platonov’un dili Rus edebiyatında pek sık görmediğimiz mizahi unsurlarda taşıyor. Her bir öykünün okurda iz bıraktığı Dönüş Platonov ile tanışmak için ideal bir kitap. Sonrasında bu parıltılı ve acılı yazarın diğer kitaplarını keşfetmeye başlayabilirsiniz.
İyi okumalar.
|
- Kaosun Kalbi Üzerine - 9 Nisan 2020
- PLATONOV’DAN YAŞAYAN VE ÇÜRÜYEN ÖYKÜLER - 12 Şubat 2020
- VAHŞİ BATI OYUNU ÜZERİNE - 19 Ocak 2020
FACEBOOK YORUMLARI
