Emre Caner 
Casanova Üzerine Notlar tam 123 maddeden oluşuyor. Merkezde Casanova olsa da Miklos Szentkuthy modernizmin şafağından düşünce tarihinin derinlerine iniyor.
Aziz Orpheus Dua Kitabı 1: Casanova Üzerine Notlar. Yazan: Miklos Szentkuthy… Kapağında bunlar yazılı olan kitap, okuyucusu ile arasında bir mesafe yaratıyor ilk bakışta. Her şeyden önce Miklos Szentkuthy Türkiye’de pek bilinmeyen bir isim. Aziz Orpheus Dua Kitabı 1 ibaresi ise hepten yabancı geliyor kulağa. Casanova Üzerine Notlar üst başlığı ise biraz ipucu verir gibi duruyor içerikle ilgili. Sayfaların arasına henüz dalmamış okuyucu için doğrusu hayli muammalı bir başlangıç oluyor Casanova Üzerine Notlar.
Okuyucu arka kapak yazısından, yazar biyografisinden, önsözden hatta aceleci davranıp sonsözden medet umuyor kafasındaki belirsizliği yok edebilmek için. Önce Miklos Szentkuthy’in hem çevirmen hem de yazar kimliği ile 20. yüzyıl Macar edebiyatının en önemli isimlerinden biri olduğunu öğreniyor. Ardından Aziz Orpheus Dua Kitabı’nın 10 ciltten oluştuğunu, Szentkuthy’in kitaplarının uzun yıllar boyunca ülkesinde yasaklı kaldığını, sansür heyetinin Casanova Üzerine Notlar’ı 1939 yılında yasakladığını ve kitabı toplatılıp imha ettiğini öğreniyor…
Ancak bu bilgilerden sonra okuyucu merak içinde Szentkuthy’in metni ile baş başa kalabiliyor.
Casanova Üzerine Notlar tam 123 maddeden oluşuyor. Merkezde Casanova olsa da Miklos Szentkuthy’in evreni bundan çok daha geniş. Modernizmin şafağında yaşayan bir figür üzerinden Batı düşünce tarihinin yüzlerce yıl derinine iniyor yazar. Casanova’nın yaşadığı 18.yüzyıl dinsel dogmaların gerilediği, aydınlanma filozoflarının birer tanrı gibi yaşadığı ama bir yandan da günlük hayat pratiklerinde akli prensiplerin tam olarak netleşmediği bir çağ. Özgür ruhlu insanların bireyselliklerini kurmaya ve korumaya can attıkları ama hala kölelerin var olduğu, hadımların Konstantinopolis’e giden Türk gemilerinde ve İtalyan operalarında görüldüğü tuhaf bir çağ.
İşte Szentkuyhy okuyucusunu bu tuhaf çağda bir seyahate çıkartıyor. Mumlar, şamdanlar, maskeler, balolar, danslar, operalar, hanlardaki devasa yataklar, meşhur doğu seyahatleri ve tabi ki Venedik… 18. yüzyıl ruhuyla, diliyle, yaşanmışlıkları ve alışkanlıklarıyla adeta arzı endam ediyor okuyucunun gözleri önünde:
“Maskemi takıp yola çıktım. Bu iç çelişkilerini doğrulayan medeniyetin en mantıklı sonucudur. Bu maske kültürü 18.yüzyılın gerçekliğidir… Şehvet gerçekten maskenin gizemiyle büyür. Maskenin ardında hiçlik saklanır.”
Yazar Casanova kişiliğini masaya yatırıyor kaleme aldığı her bir maddede. Çapkınlıklarıyla ünlü bu gerçek karakter üzerinden aşkın ebedi doğası ve içinde yaşanılan çağ arasında yaşanan gelgitleri ister istemez sezinliyor okuyucu. Viktoryen ahlakın Avrupa’yı kasıp kavurmasına bir yüz yıl daha var. Cinselliği şeytani bir edim olarak tasavvur eden Katolik yasaklar ise çoktan gevşemiş durumda. Casanova’nın özgür aşk hayatının temelinde böyle bir tarihsel fırsat yatıyor. Bununla birlikte bu çapkın Venediklinin özgün yöntemlerinin de büyük bir payı var kadınlar konusundaki başarısında:
“…bütün dünyada iki olan her şeyin onun için her zaman ‘bir’ olmasıdır. Casanova için geçici bir macera büyük bir tutkudur. İkisi farklı değildir.”
Miklos Szentkuthy’in metni felsefi, tarihi, sosyolojik verilerle dolu. Ama kitap deneme tadından da hiç kopmuyor. Szentkuthy’in kişisel yorumları ise birer aforizma gibi parlıyor satır aralarında:
“Dünya başlı başına aptal bir mantıksızlık parçasıdır; düşünce ise anarşik, psikolojik bir lükstür.”
“Balkon medeniyetin en güzel buluşlarından biri değil mi? Kısmen oda, kısmen açık hava, insanın hayal edebildiği en sembolik yer.”
Miklos Szentkuthy’in Türkçeye kazandırılmış bu ilk kitabı yoğun bir okuma deneyimi arayanların gözden kaçırmaması gereken bir çalışama. Casanova’dan çapkınlık yöntemleri öğrenmek isteyenleri ise hayal kırıklığına uğratabilir!
- Casanova Üzerine Notlar | Aziz Orpheus Dua Kitabı 1
- Yazar: Miklos Szentkuthy
- Çevirmen: Sibel Hacıoğlu
- Yayınevi: Aylak Adam Kültür Sanat Yayıncılık
- Sayfa Sayısı: 250
- Baskı Yılı: Mart 2015
- Büyük kedi katliamı! - 13 Nisan 2016
- Osman Hamdi Bey’in not defterleri - 24 Şubat 2016
- Bizans artık kahpe değil mi? - 10 Şubat 2016
FACEBOOK YORUMLARI
