Dirk Gently’nin Kutsal Dedektiflik Bürosu

Bilimkurgu romanların televizyona ve sinemaya çeşitli nedenlerle ve hızla uyarlandığı günümüzde, bu kurguların değer kaybetmemesi için ne izlediğimizi ve ne okuduğumuzu bilmek oldukça önemli.

Bilimkurgu, özellikle teknolojinin gelişmesi, sinemada ve televizyonda görsel efektlerin ve ses efektlerinin gittikçe daha gerçekçi hale gelmesiyle herkese dokunmaya başladı. “Bilimkurgu sevmiyorum.” diyen herhalde pek az insan vardır. Henüz Star Trek’in parladığı yıllardan itibaren bilimkurgu takip eden ve okuyan bilimkurguseverlerin bir kısmı ise bu durumdan oldukça şikayetçi. Özellikle romanların hızla sinemaya ve televizyona uyarlanması ve bu uyarlamaların önemli bir kısmının sadece gişe kaygısıya yapılarak romanların kalitesini düşürmesi de bilimkurgu severler için rahatsızlık veren konulardan biri.

Eserleri hızla sinemaya ve televizyona uyarlanan klasik bilimkurgu yazarlarından biri de Douglas Adams. Adams özellikle eğlenceli üslubu ve kitaplarında kullandığı komedi unsurları ile bilimkurguya kara mizah katarak genç okurlar arasında oldukça popüler hale geldi. Ancak onun da kaderi birçok yazarla benzer oldu: Martin Freeman’ın başrolünü üstlendiği Otostopçunun Galaksi Rehberi, kitapların başarısını yakalayamadı. Ancak geçtiğimiz yıl bir Douglas Adams klasiği daha ekrana uyarlanmaya başladı: Dirk Gently’nin Kutsal Dedektiflik Bürosu. Dizinin kitabın başarısını yakalayıp yakalayamacağı ise henüz tartışılıyor. Biz de yazının geri kalanında bu tartışmalara küçük bir katkı koyacak ve dizinin kitap serisinin hakkını verip vermediğini tartışacağız.

Dirk​ ​Gently​‘nin dedektiflik bürosu ​nedir, ne değildir?

Öncelikle Dirk Gently’nin dedektiflik bürosu, “kutsal” değildir. Kutsal diye çevrilmesinin nedeni “kutsallı şeylerin” ilgi görmesinin yanı sıra orijinal dilde “holistic” kelimesinden kaynaklı bir durumdur. Dirk Gently’nin dedektiflik bürosu aslında “holistic” yani “bütünsel”dir.

Dizi ise ​kitaptaki​ ​olayları​ ​birebir​ ​canlandırmak​ ​yerine​ bu ​“bütünsel​lik”​ ​fikrini ve​ ​Dirk​ ​Gently karakterini ​konu​ ​alarak​ ​farklı​ olaylar​ ​inşa​ ​ediyor ve kitap​ ​serisinin​ ​devamı​ ​niteliği taşıyor.

Dirk​ ​Gently’nin​ ​maceralarına​ ​henüz​ ​dalmamış​ ​olan​ ​okurlarımız​ ​için​ ​bütünsel dedektiflikten biraz bahsedelim.​ ​Dirk​ ​Gently,​ ​​“bütünsel​ ​bir​ ​dedektif”​ ​olarak​ ​çözülmesi gereken​ ​davaların​ ​içinde​ ​ya​ ​tesadüfen​ ​kendini​ ​buluyor​ ​ya​ ​da​ ​biri​ ​tarafından​ ​tutulur​ ​tutulmaz​ ​o davayla​ ​bağlantılı​ ​hale​ ​geliyor.​ ​“Bütünsellik”​ ​ise​ ​burada​ ​her​ ​şeyin​ ​temelde​ ​birbiriyle​ ​bağlantılı olması​ ​anlamına​ ​geliyor.​ ​Dirk​ ​Gently​ ​de​ ​dava​ ​ile​ ​bağlantılı​ ​hale​ ​gelir​ ​gelmez​ ​tanışması gereken​ ​insanlarla​ ​tanışıyor,​ ​bulunması​ ​gereken​ ​yerlerde​ ​bulunuyor​,​ ​tesadüfi​ ​olaylarla ve büyük ölçüde beceriksizliklerle çözüme​ ​​ulaşarak​ ​davayı​ ​açıklığa​ ​kavuşturuyor.

Kitapta​ ​Gordon​ ​Way’in​ ​ölümüyle​ ​başlayan​ ​olaylar,​ ​bir​ ​zaman​ ​makinesinin​ ​ve​ ​hortlakların keşfiyle​ ​sonuçlanıyor.​ ​​ ​İngiltere’de,​ ​Cambridge’de​ ​geçen​ ​macerada​ ​Dirk’e​ ​Gordon’ın​ ​hayaleti ve​ ​onun​ ​bir​ ​nevi​ ​damadı​ ​olan​ ​genç​ ​yazılımcı​ ​Richard​ ​Macduff,​ ​ve​ ​zaman​ ​makinesinin​ ​sahibi yaşlı​ ​profesör​ ​Reg​ ​Chronotis​ ​eşlik​ ​ediyor.​ ​(Evet,​ ​Doctor​ ​Who’daki​ ​Profesör​ ​Chronotis). Dizide​ ​ise​ ​Patrick​ ​Spring​ ​isimli​ ​Amerikalı​ ​bir​ ​iş​ ​adamının​ ​ölmeden​ ​önce​ ​kendi​ ​ölümünü araştırması​ ​için​ ​Dirk​ ​Gently’i​ ​tutması​ ​ile​ ​başlayan​ ​olaylar,​ ​yine​ ​bir​ ​zaman​ ​makinesinin​ ​ve cinayetin​ ​keşfi​ ​ile​ ​sonuçlanıyor.​ ​

Dizinin​ ​olay​ ​örgüsünün​ ​kitaba​ ​göre​​ ​aslında oldukça hızlı. ​Ayrıca​ ​kitabın​ da felsefi ​alt​ ​yapısının​ ​diziye​ ​oranla​ ​daha​ ​derin olduğunu​ ​da​ ​söylemek​ ​mümkün.​ ​Dizi​ ​izleyicileri​ ​olarak​ ​olayları​ ​takip​ ​etmekte​ ​yer​ ​yer zorlanıyor​ ​ve​ ​bir​ ​sürü​ ​aksiyonla​ ​karşılaşıyorken​ ​kitap​ ​ise​ ​bu​ ​süreçte​ ​pek​ ​çok​ ​şeyi​ ​sorgulayıp tartışmaya​ ​açıyor. Örneğin,​ ​her​ ​iki​ ​kurgunun​ ​da​ ​çözüm​ ​noktalarından​ ​biri​ ​olan,​ ​“zaman​ ​makinesinin​ ​ortaya çıkarılması”​ ​dizinin​ ​aksiyona​ ​verdiği​ ​önemi​ ​ve​ ​kitabın​ ​düşünsel​ ​temellerini​ ​daha​ ​iyi gösterebilir.​ ​Kitapta​ ​makinenin​ ​sahibi​ ​olan​ ​Profesör​ ​Reg,​ ​bir​ ​mezunlar​ ​yemeğinde​ ​küçük​ ​bir çocuğa​ ​hokkabazlık​ ​numarası​ ​yapıyor.​ ​Bu​ ​öyle​ ​bir​ ​numara​ ​ki​ ​hokkabazlık​ ​konusunda​ ​az​ ​çok fikri​ ​olan​ ​Dirk,​ ​numaranın​ ​nasıl​ ​yapıldığını​ ​bir​ ​türlü​ ​anlayamıyor​ ​ve​ ​bunu​ ​yoldan​ ​geçen​ ​küçük bir​ ​çocuğa​ ​soruyor.​ ​Çocuk​ ​“Adamın​ ​bir​ ​zaman​ ​makinesi​ ​olmalı.”​ ​cevabını​ ​verince​ ​karakter, gayet​ ​sade​ ​bir​ ​biçimde​ ​makinenin​ ​varlığını​ ​keşfediyor.​ ​

Bu​ ​noktada​ ​kitap, çocukların​ ​aslında​ ​ön yargılardan​ ​ne​ ​kadar​ ​uzak​ ​olduğunu​, olaylara basitleştirerek bakmanın önemini ​gösteriyor.​ ​Dizide​ ​ise​ ​zaman​ ​makinesinin​ ​keşfi​ ​için​ ​üç​ ​farklı​ ​harita​ ​bulan​ ​kahramanlar,​ ​gizli geçitlerde​ ​mahsur​ ​kalıyor,​ ​ormanlarda​ ​kötü​ ​adamlarla​ ​savaşıyor​ ​ve​ ​her​ ​yeri​ ​kazarak makinenin​ ​parçalarını​ ​buluyor.​ ​Yani​ ​kitaptaki​ ​gizem​ ​daha​ ​düşünsel​ ​süreçlerle çözülebiliyorken​ ​dizi,​ ​aksiyona​ ​ağırlık​ ​vermeyi​ ​tercih​ ​ediyor.

Bunların​ ​yanı​ ​sıra​ ​her​ ​iki​ ​kurguda​ ​da​ ​Dirk​ ​Gently’nin​ ​bütünsel​ ​dedektif​ ​olmasından​ ​kaynaklı olarak​ ​tesadüfler​ ​oldukça​ ​geniş​ ​bir​ ​yer​ ​tutuyor.​ ​Ancak​ ​önemli​ ​bir​ ​fark​ ​var:​ ​Kitapta​ ​“tesadüfler” üzerine​ ​bazı​ ​tartışmalar​ ​yapılıyor​ ​ve​ ​onların​ ​yine düşünsel​ ​alt​ ​yapısı​ ​üzerinde​ ​daha​ ​fazla duruluyor: “Tesadüf​ ​sandığımız​ ​biçimler​ ​aslında​ ​basit​ ​kurallara​ ​uyan​ ​sayıların​ ​karmaşık​ ​ve​ ​değişken ağlarının​ ​ürünleridir.​ ​Bunların​ ​hepsi​ ​sayılarla​ ​tanımlanabilir.”

Kısacası kurgunun büyük kısmını kaplayan tesadüflere kitapta bilimsel açıklamalar getirilmeye çalışılıyor, diyebiliriz.

Dirk​ ​Gently kimdir, kim değildir?

Elimizde biri televizyonda biri kağıtta olmak üzere iki farklı kurgu var. Bu nedenle başlıktaki sorular da birbirinden farklı cevaplara sahip.​ ​Ancak​ ​her​ ​iki​ kurguda ​da​ ​Dirk Gently,​ ​bildiğimiz​ ​türden​ ​bir​ ​dedektif​ ​değil.​ ​O,​ ​davayı çözebilmek​ ​için​ ​ ​ipucu​ ​toplamıyor,​ ​tanık​ ​dinlemiyor.​ ​Dirk​ ​Gently’nin​ ​Poirot​ ​gibi​ ​“küçük​ ​gri noktaları”​ ​ya​ ​da​ ​Sherlock​ ​gibi​ ​şaşırtıcı​ ​bir​ ​gözlem​ ​yeteneği​ ​ve​ ​zekası​ ​da​ ​yok.​ ​Olayları​ ​sadece orada​ ​bulunarak​ ​çözüyor.​ ​

Kitapta​ ​kendisi​ ​ile​ ​Sherlock​ tipi dedektifler ​arasına​  ​şöyle​ ​bir​ ​ayrım​ da ​koyuyor: “Sherlock​ ​der​ ​ki​ ​imkansızı​ ​ortadan​ ​kaldırırsanız​ ​geride​ ​kalan​ ​şey​ ​aradığınız​ ​yanıt​ ​olur.​ ​Ben ise​ ​imkansızı​ ​ortadan​ ​kaldırmak​ ​istemiyorum.”

Kitaplardan​ ​uyarlanan​ ​dizilerde​ ​genellikle​ ​izlenme​ ​kaygısıyla​ ​karakterler​ ​üzerinde​ ​belli oynamaların​ ​yapıldığını​ ​görürüz.​ ​Bu​ ​oynamalar​ ​bazen​ ​hoşumuza​ ​giderken​ ​bazen​ ​de karakteri​ ​bozduğu​ ​için​ ​onları​ ​eleştiririz.​ ​Sherlock da son dönemlerde oldukça tartışılan karakterlerden biri oldu. Dirk​ ​Gently’nin​ ​ ​karakteri​ ise ​aynı​ ​şekilde​ ​uyarlama yapılırken​ ​benzer​ ​oynamalara​ ​maruz​ ​kalmış. Kitapta​ ​karşımıza​ ​çıkan​ ​Dirk​ ​Gently’nin​ ​tam​ ​bir​ ​anti-kahraman​ ​olduğunu​ ​söylemek​ ​mümkün. O,​ ​insanları​ ​kandırarak​ ​onlar​ ​üzerinden​ ​para​ ​kazanan,​ ​beleşçi,​ ​kibirli​ ​ve​ ​kurnaz​ ​bir​ ​karakter. Örneğin,​ ​teyzelerin​ ​kayıp​ ​kedilerini​ ​bulmak için bir dedektiflik bürosu kuruyor.​ ​Onlara bütünsel​ ​bir​ ​dedektif​ ​olduğu​ ​için​ ​yaptıklarının​ ​sorgulanmaması​ ​şartını​ ​koyuyor.​ ​Kedileri  bulma​ ​bahanesiyle​ ​sürekli​ ​bir​ ​yerlere​ ​tatile ​ve​ ​masraflarını​ ​müşterilerine ödetiyor.

Dizideki​ ​Dirk​ ​Gently​ ​ise​ ​yine​ ​kendince​ ​kurnazlıkları​ ​olan​ ​ancak​ ​insanları​ ​çıkarları doğrultusunda​ kullanmayan​ daha sempatik ​bir​ ​karakter.​ ​Ayrıca​ ​çok​ ​yalnız​ ​biri​ ​olan​ ​ve​ ​tek​ ​amacı arkadaş​ ​edinmek​ ​olan​ ​Dirk,​ ​duyuları​ ​diğer​ ​insanlara​ ​göre​ ​daha​ ​güçlü​ ​olan​ ​bir​ ​grupla​ ​birlikte askeriye​ ​tarafından​ ​genç​ ​yaşta​ ​alınmış​ ​ve​ ​“Kara​ ​Kanat”​ ​isimli​ ​bir​ ​projeye​ ​dahil​ ​edilmiş.​ ​Dizi, henüz​ ​bu​ ​hikayeyi​ ​ayrıntıyla​ ​açıklamadığı​ ​için​ ​Dirk’in​ ​orada​ ​neler​ ​yaşadığını,​ ​bütünsel​ ​bir dedektife​ ​nasıl​ ​dönüştüğünü​ ​bilmiyoruz.​ ​Ancak​ ​geçmişte​ ​yaşadığı​ ​kötü​ ​anılar​ ​dizide​ ​bize​ ​sık sık​ ​hissettiriliyor.​ ​Bu​ ​da​ ​onunla empati kurmamızı sağlıyor.

Douglas​ ​Adams​ ​karakteristiği:​ ​mizahi​ ​anlatım.

Duoglas​ ​Adams kitaplarını​ ​kahkaha​ ​atmadan​ ​okumak​ ​oldukça zordur.​ ​Dirk​ ​Gently​ ​serisi​ ​de​ ​aynı​ ​şekilde​ ​yüzümüzü​ ​güldüren​ ​kitaplardan.​ ​Dizi​ ​senaristleri​ ​de yazarın​ ​bu​ ​yönünü​ ​oldukça​ ​iyi​ ​kavramış.​

​Ancak​ ​kitap​ ​yazmak​ ​ve​ ​dizi​ ​çekmek​ ​arasındaki farktan​ ​kaynaklanan​ ​ayrımlar​ ​tabi​ ​ki​ ​var. Kitabın​ ​her​ ​edebiyat​ ​eserinde​ ​olduğu​ ​gibi​ ​bir​ ​anlatıcısı​ ​mevcut.​ ​Mizahi​ ​unsurları​ ​büyük ölçüde​ ​bu​ ​anlatıcı​ ​sağlıyor.​ ​Onun​ ​düşünce​ ​akışı​ ​esnasında​ ​ve​ ​betimlemelerinde​ ​yaptığı espriler,​ ​okuyucuyu​ ​güldürürken​ ​dizide​ ​böyle​ ​bir​ ​anlatıcı​ ​sesini​ ​kurmak​ ​mümkün​ ​değil.​ ​Bu nedenle​ ​dizi,​ ​mizah​ ​unsurlarını​ ​genellikle​ ​karakterler​ ​ve​ ​replikler​ ​ile​ ​sağlıyor. ​Burada​ ​Dirk​ ​Gently’nin​ ​de​ ​zaten​ ​ortada​ ​olan​ ​şeylerin​ ​sorulmasıyla​ ​yine​ ​kelime tekrarlarına​ ​başvurarak​ ​alay​ ​ettiğini​ ​de görürüz.

Bunun​ ​yanı​ ​sıra​ ​dizide​ ​güldürü​ ​öğeleri​ ​yaşanan​ ​olaylar​ ​üzerinden​ ​de​ ​sağlanıyor.​ ​Örneğin, dizinin​ ​“hiç​ ​beklenmedik​ ​anlarda​ ​ortaya​ ​çıkan​ ​kargaşa”​ ​unsuru,​ ​temel​ ​güldürü​ ​öğelerinden​ ​bir tanesi.​ ​Todd’un​ ​her​ ​şeyini​ ​kaybettiği,​ ​işinden​ ​ve​ ​evinden​ ​kovulduğu,​ ​polis​ ​nezdinde​ ​şüpheli duruma​ ​düştüğü​ ​ve​ ​bir​ ​yandan​ ​da​ ​kardeşinin​ ​hastalığıyla​ ​mücadele​ ​ettiği​ ​dramatik​ ​bir sahnede,​ ​bir​ ​anda​ ​FBI,​ ​CIA​ ​ve​ ​magandalardan​ ​oluşan​ ​bir​ ​toplamın​ ​birbirine​ ​girmesiyle silkiniyor​ ​ve​ ​gülmeye​ ​başlıyoruz.​ ​Bu​ ​şekilde​ ​“plotu”​ ​parçalayan​ ​olaylar​ ​da​ ​önem​ ​kazanmış oluyor.

Toparlamak​ ​gerekirse, bilimkurgu romanların televizyona ve sinemaya çeşitli nedenlerle ve hızla uyarlandığı günümüzde, bu kurguların değer kaybetmemesi için ne izlediğimizi ve ne okuduğumuzu bilmek oldukça önemli. Dirk Gently’nin Kutsal Dedektiflik Bürosu da bu uyarlamaların en başarılı olanlarından biri. Dizi, Douglas Adams kurgusuna yaklaştığı ve uzaklaştığı yerlerde izleyiciye keyif vermeye, onu düşündürmeye, şaşırtmaya ve güldürmeye devam edebiliyor. Bu anlamda senaristlerin, kurucu fikrin, yani Adams’ın hakkını verdiğini söyleyebiliriz. Dizinin ikinci sezonuna sayılı günler kala dizi ve kitapseverlerin kulağına küpe olsun.

Kutsal Dedektiflik Bürosu Yazar: Douglas Adams Çeviri: Sevil Cerit Türü: Bilimkurgu Baskı Yılı: 2012 Sayfa Sayısı: 280 Sayfa Yayınevi: Kabalcı Yayınevi

FACEBOOK YORUMLARI

Yorum